... εικονικά ...
Η Γυάρος / εικονικά
Η Γυάρος υπήρξε τόπος εξορίας και φυλακής. Από το 2001 οι πέντε όρμοι, της ανατολικής πλευράς της, έχουν χαρακτηριστεί ως ιστορικός τόπος και τα κτίρια ως διατηρητέα. Η Γυάρος αποτέλεσε και σημείο βολής του Πολεμικού Ναυτικού. Είναι η πρώτη Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή των Κυκλάδων και ανήκει στο ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000. Στις θαλάσσιες σπηλιές της Γυάρου φιλοξενείται το 10% του πληθυσμού της Μεσογειακής φώκιας, σε διεθνές επίπεδο. Ο συνδυασμός της ιστορικής και πολιτισμικής κληρονομιάς της Γυάρου και της σημαντικής βιοποικιλότητας και περιβαλλοντικής της αξίας της προσδίδουν μία διττή ταυτότητα: ενός σημαντικού τόπου ιστορικής συλλογικής μνήμης και επιπρόσθετα μιας περιοχής που το φυσικό περιβάλλον με τα σημαντικά είδη και οικοτόπους χρήζει προστασίας και διαχείρισης.
Η εικονική ξενάγηση της Γυάρου στηρίχτηκε στη δημιουργία διαδρομών με στάσεις στα σημαντικότερα σημεία ενδιαφέροντος του νησιού με ιστορικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό χαρακτήρα. Στον χάρτη απεικονίζονται με αρίθμηση οι στάσεις και επιλέγοντας οποιαδήποτε από αυτές ο επισκέπτης μπορεί να «ταξιδέψει» στο συγκεκριμένο σημείο ή να ακολουθήσει το σύνολο μιας διαδρομής. Φωτογραφικό υλικό, βίντεο και ηχητικά αρχεία (ηχοτοπία) έχουν αποτελέσει το υλικό εικονικής αποτύπωσης. Ο συνδυασμός οπτικού υλικού και ηχοτοπίων (ΗΧ) προσδιορίζει με πιστότητα και ολιστική προσέγγιση την απεικόνιση κάθε σημείου. Σε κάθε σημείο υπάρχει και σύντομη ηχητική ξενάγηση (ΗΞ).
Ηχητική ξενάγηση
Διαδρομές στη Γυάρο
1. Προβλήτα
Φτάνοντας στη Γυάρο το κτίριο των φυλακών επιβάλλεται στο τοπίο. Η θέση και
το μεγεθός
Προβλήτα Άνοιξη (ΗΞ)
Προβλήτα Άνοιξη (ΗΧ)
2. Kύρια πύλη φυλακών
Ακολουθώντας το ανηφορικό μονοπάτι ο επισκέπτης αντικρίζει τον προαύλιο χώρο της κύριας πύλης των φυλακών. Κοιτώντας προς τον ορίζοντα η θάλασσα οριοθετεί την απομόνωση από τον κόσμο. Οι όρμοι στα ανατολικά της Γυάρου αποτελούν σημείο αναφοράς ενός τόπου φυλακής και εξορίας, με τα φυλάκια να μεταφέρουν από το παρελθόν μία αίσθηση συνεχούς ελέγχου και επίβλεψης. Το κόκκινο επιβλητικό κτίριο των φυλακών, οι σκουριασμένες σιδεριές στα ανοικτά πια παράθυρα και τα κάγκελα της κύριας πύλης των φυλακών προσδίδουν συναισθήματα θλίψης. Η φυλακή βρίσκεται στο επίκεντρο του νησιού με την κύρια πύλη να επιβάλλεται στο τοπίο γνωρίζοντας ότι οδηγούσε σε περιορισμό και σωματικό πόνο και πνευματικό αδιέξοδο.
Κύρια πύλη φυλακών (ΗΞ)
Κύρια πύλη φυλακών_2 Χειμώνας (ΗΧ)
Κύρια πύλη φυλακών Άνοιξη (Η.Χ)
Κύρια πύλη φυλακών_1 Χειμώνας (ΗΧ)
3. Δευτερεύουσα πύλη φυλακών
Το φως που αντικρύζει όποιος βγαίνει από το κτίριο των φυλακών μηδενίζει το χρόνο. Φως με ιδιαίτερο συμβολισμό αφού καθετί που συνδέεται με φυλακή και εξορία παραπέμπει σε «σκοτάδι». Από την δευτερεύουσα πύλη των φυλακών το λοφώδες ανάγλυφο της Γυάρου, τα φυλάκια επόπτευσης, οι δεξαμενές νερού, το νεοεγκατασταθέν μνημείο προς τιμήν όσων έζησαν εκεί υπό περιορισμό και πέθαναν, τα κτίρια του διπλανού όρμου και τα καταγάλανα νερά κλέβουν διαδοχικά το βλέμμα και ενεργοποιούν ανάμικτα συναισθήματα.
Δευτερεύουσα Πύλη Φυλακών Χειμώνας (ΗΞ)
Δευτερεύουσα Πύλη Φυλακών Χειμώνας (ΗΧ)
Δευτερεύουσα Πύλη Φυλακών Άνοιξη (ΗΧ)
4. Δεξαμενές νερού και φυλάκιο επόπτευσης
Το νερό αποτελούσε έναν από τους σημαντικότερους φυσικούς πόρους στη Γυάρο και προτεραιότητα για την επιβίωση στο νησί. Η στέρηση καθαρού νερού αλλά και η ελλιπής ποσότητα είναι καταγεγραμμένες στις μαρτυρίες εξορίστων και φυλακισμένων. Σήμερα, αν και η σκουριά έχει καταστρέψει τις δεξαμενές, αυτές παραμένουν αγέρωχες στην πλαγιά για να υπενθυμίζουν το ρόλο και την σημασία τους. Η θέση τους πανοραμική με θέα τις φυλακές, τον όρμο με το νοσοκομείο και την ρεματιά με τη βλάστησή της να αντιστέκεται ατίθασα στο άγονο κυκλαδίτικο τοπίο.
Δεξαμενές Νερού (ΗΞ)
Δεξαμενές Νερού Χειμώνας (ΗΧ)
Δεξαμενές Νερού Άνοιξη (ΗΧ)
5. Ξερολιθιά
Οι ξερολιθιές, χαρακτηρισμένες ως στοιχείο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς από την UNESCO, οριοθετούν ιδιοκτησίες, διαφορετικές χρήσεις γης, χρησιμεύουν ως αναβαθμίδες ενώ παράλληλα συμβάλλουν στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, αφού σε αυτές φιλοξενούνται πολλά είδη εντόμων, ερπετών, ορνιθοπανίδας. Η τέχνη της πέτρας και η δομή των κατασκευών χαρακτηρίζουν τη μοναδικότητα κάθε τόπου ακολουθώντας το ανάγλυφο του εδάφους Η μακία και φρυγανώδης βλάστηση σε συνδυασμό με το επιβλητικό τοπίο, που περιλαμβάνει τους πέντε όρμους των καταυλισμών, το Γλαρονήσι καθώς και ο κτίριο των φυλακών, αποτυπώνουν τις μνήμες και την ιστορία της Γυάρου.
Ξερολιθιά (ΗΞ)
Ξερολιθιά Χειμώνας (ΗΧ)
Ξερολιθιά Άνοιξη (ΗΧ)
6. Στάση βιοποικιλότητας
Στο χερσαίο μέρος του νησιού φιλοξενούνται πολλά είδη ορνιθοπανίδας, είδη ερπετών με πιο γνωστό το ακίνδυνο μαύρο φίδι, έντομα, θηλαστικά. Ενδεικτικοί μάρτυρες της βιοποικιλότητας οι φωλιές, τα πουκάμισα από τα φίδια, τα περιττώματα από τα ελεύθερα κατσίκια. Μέσα από τα διαφορετικά ηχοτοπία κάθε εποχής αποτυπώνεται η δυναμική της φύσης. Τα διαφορετικά είδη φυτών αποτελούν και αυτά δείκτες βιοποικιλότητας με ιδιαίτερες αναφορές τις φριτιλάριες και τις ορχιδέες.
Στάση βιοποικιλότητας (ΗΞ)
Στάση βιοποικιλότητας Άνοιξη (ΗΧ)
7. Φυσική πηγή
Ανηφορίζοντας προς την κορυφογραμμή η φυσική πηγή νερού αποτελεί και στάση θέας. Το τοπίο με τις πλαγιές της Γυάρου και τις μικρές παραλίες που αλλάζει χρωματισμούς ανάλογα με την εποχή και το πότε ανθίζουν τα φυτά, οι ξερολιθιές και το ιδιαίτερο ηχοτοπίο μεταφέρουν μια διαφορετική εικόνα της Γυάρου.
Φυσική Πηγή (ΗΞ)
Φυσική Πηγή Χειμώνας (ΗΧ)
Φυσική Πηγή Άνοιξη (ΗΧ)
8. Παλαιός οικισμός Ι
Με κατεύθυνση προς τα ΒΔ, τα ερείπια του παλαιού οικισμού με τα πέτρινα σπίτια, τη συστάδα από τις ελιές, τη μεγάλη συκιά, τις πλαγιές της Γυάρου οριοθετημένες με ξερολιθιές και το νησάκι Φούης που φιλοξενεί μία σημαντική αποικία του είδους μαυροπετρίτης μας υποδέχεται μια άλλη ιστορία του νησιού που συνδέεται με τις τέσσερις οικογένειες που ζούσαν σε αυτό και απασχολούνταν με κτηνοτροφία, καλλιέργεια αγρωστωδών, μελισσοκομία και αλιεία πριν μετατραπεί απότομα η Γυάρος σε τόπο εξορίας και φυλακής.
Παλαιός Οικισμός Ι (ΗΞ)
Παλαιός Οικισμός Ι Χειμώνας (ΗΧ)
9. Ξερολιθιά, Σημείο θέας-Δ
Οι ξερολιθιές και οι αναβαθμίδες οριοθετούσαν τις καλλιεργούμενες και κτηνοτροφικές εκτάσεις υποδηλώνοντας την ανθρώπινη δραστηριότητα τα παλαιότερα χρόνια. Τοιχία και βοηθητικοί αγροτικοί πέτρινοι χώροι παραμένουν στο χρόνο μάρτυρες των οικοσυστημικών υπηρεσιών της Γυάρου.
Ξερολιθιά, Σημείο θέας-Δ (ΗΞ)
Ξερολιθιά, Σημείο θέας-Δ Άνοιξη (ΗΧ)
10. Αλώνια
Τα ερείπια των αποθηκών για τα σιτηρά με φόντο το νησάκι Φούης, οι περίτεχνες ξερολιθιές στις πλαγιές και τα πέτρινα αλώνια που χρησιμοποιούσαν για το αλώνισμα των σιτηρών είναι σημεία αναφοράς της ΒΔ ταυτότητας της Γυάρου. Τα μικρά κουνέλια που δειλά ξεπροβάλλουν μέσα από τις ξερολιθιές μαζί με τα κατσίκια που ηχηρά απομακρύνονται με την ανθρώπινη παρουσία αλλά και τα διαφορετικά είδη ορνιθοπανίδας που πετούν στην ευρύτερη περιοχή υποδηλώνουν τη βιοποικιλότητα της περιοχής, ενώ, πολλά είδη χλωρίδας έχουν καταγραφεί από ειδικούς επιστήμονες και σε αυτή την περιοχή του νησιού.
Αλώνια (ΗΞ)
Αλώνια Χειμώνας (ΗΧ)
Αλώνια Άνοιξη (ΗΧ)
11. Παλαιός οικισμός ΙΙ
Το σύμπλεγμα των πέτρινων σπιτιών του παλαιού οικισμού με τα πέτρινα οικιακά σκεύη και τις εγχάρακτες επιγραφές υπενθυμίζει ότι η Γυάρος είχε κατοίκους που απασχολούνταν με αγροτικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες. Η θέση του οικισμού εποπτική αλλά κρυμμένη μέσα στο ανάγλυφο του τοπίου, με θέα που κόβει την ανάσα κοιτώντας είτε προς το νησάκι Φούης είτε προς τις πλαγιές με τις διάσπαρτες ξερολιθιές και τον ανοικτό ορίζοντα. Εντυπωσιακές είναι και οι ξύλινες βάσεις των σκεπών που έχουν διασωθεί.
Παλαιός Οικισμός ΙΙ (ΗΞ)
Παλαιός Οικισμός ΙΙ Χειμώνας (ΗΧ)
12. Πίσω παραλία, ΒΔ
Ακολουθώντας την εντυπωσιακής μαστοριάς ξερολιθιά το μονοπάτι οδηγεί στην πίσω παραλία που βρίσκεται στη ΒΔ πλευρά του νησιού, όπου είχαν τις βάρκες για ψάρεμα αλλά και προσέγγιζαν τα καΐκια των γειτονικών νησιών. Οι γεωλογικοί σχηματισμοί στα βράχια σε συνδυασμό με τα καταπράσινα νερά τραβούν την προσοχή. Το άγονο κυκλαδίτικο τοπίο με τους λόφους και τις ρεματιές αποχαιρετούν τον επισκέπτη όπως απομακρύνεται δια θαλάσσης.
Πίσω παραλία, ΒΔ (ΗΞ)
Πίσω παραλία, ΒΔ Άνοιξη (ΗΧ)
13. Παλιός καταυλισμός φυλακισμένων
Πίσω από το κτίριο των φυλακών στο τέλος του προαύλιου χώρου της δευτερεύουσας πύλης δεσπόζει το φυλάκιο επόπτευσης. Η πέτρινη σκάλα που βρίσκεται δίπλα οδηγεί στον παλιό καταυλισμό όπου διακρίνονται τα απομεινάρια από τις μικροσκοπικές βάσεις των σκηνών και τα ερείπια μιας εκκλησίας. Σύμφωνα με μαρτυρίες οι συνθήκες επιβίωσης ήταν σκληρές και ο χώρος περιορισμένος. Λίγο πιο πάνω, δεξιά στη ρεματιά, τα ερείπια ενός μικρού βοηθητικού κτίσματος που χρησίμευε στις γεωργικές εργασίες των κρατούμενων υπενθυμίζει ένα κομμάτι της καθημερινότητας στη Γυάρο.
Παλιός καταυλισμός φυλακισμένων (ΗΞ)
Παλιός καταυλισμός φυλακισμένων Χειμώνας (ΗΧ)
Παλιός καταυλισμός φυλακισμένων Άνοιξη (ΗΧ)
14. Αλσύλλιο φυλακών
Κάτω από τον παλιό καταυλισμό το αλσύλλιο με τα κυπαρίσσια οριοθετεί την παράκτια περιοχή. Πειθαρχικά και σε ευθείες περιβάλλουν τον πίσω όρμο των φυλακών. Το παλιό πέτρινο πηγάδι αναδεικνύει την αλληλεπίδραση με την υπάρχουσα ρεματιά. Μία ανθισμένη αμυγδαλιά ατίθασα υποδηλώνει την άνοιξη. Την άνοιξη σαν εποχή αφού η άνοιξη της ελευθερίας δεν ήταν εφικτή. Το τερέτισμα των τζιτζικιών το καλοκαίρι είναι ο σύντροφος των επισκεπτών.
Αλσύλλιο φυλακών Χειμώνας (ΗΞ)
Αλσύλλιο φυλακών Χειμώνας (ΗΧ)
Αλσύλλιο φυλακών Άνοιξη (ΗΧ)
15. Παραλία 5ου όρμου
Η μικρή υγροτοπική περιοχή με τα χαρακτηριστικά φυτά της πάνω από την παραλία με τα βότσαλα διαχωρίζει το αλσύλλιο από την παράκτια ζώνη. Ο 5ος όρμος περικλείεται από το κτίριο των φυλακών και τον παλιό καταυλισμό και από ΝΔ από το λοφώδες ανάγλυφο με το φυλάκιο. Οι φωνές των γλάρων σε συνδυασμό με την αέναη κίνηση της θάλασσας δίνουν μία ιδιαίτερη δυναμική στο ηχοτοπίο.
Παραλία 5ου όρμου (ΗΞ)
Παραλία 5ου όρμου Χειμώνας (ΗΧ)
Παραλία 5ου όρμου Άνοιξη (ΗΧ)
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ «ΕΙΚΟΝΙΚΑ» – «ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ»
Σχεδιασμός υλικού, κειμενογραφία, αφηγήματα, μεταφράσεις κειμένων: Χαρίκλεια Μινώτου
Ηχογραφήσεις και οπτικοακουστικό υλικό: Φάνης Μαραγκός
Επιμέλεια και επεξεργασία οπτικού υλικού, γραφικά: Παυλίνα Αλεξανδροπούλου
Συλλογή και επεξεργασία δεδομένων: Χαρίκλεια Μινώτου, Αριστοτέλης Φίλιππος Σκιαδαρέσης
Αφηγήσεις: Χαρίκλεια Μινώτου, Γιάννης Νικολουδάκης Μινώτος, Cjay Tshimanga
Φωτογραφίες και βίντεο: Χαρίκλεια Μινώτου, Φάνης Μαραγκός, Αριστοτέλης Φίλιππος Σκιαδαρέσης, Παυλίνα Αλεξανδροπούλου, Αποστόλης Ζαμπλάκος, Γιώργος Κατσαδωράκης, Χρήστος Παπαδάς, Γιώργος Ρηγούτσος
Ευχαριστίες στην ομάδα του WWF Ελλάς Αμαλία Αλμπερίνι, Βίκυ Δεναξά, Αννέζα Γεωργοπούλου, Αποστόλης Ζαμπλάκος, Ναταλία Καλεβρά, Σπύρος Κοτομάτας, Βεντούρης Μπουντούρης, Γιάννης Πρεβεδούρος για τη συμβολή τους στην υλοποίηση όλου του έργου.
Υλοποίηση
